પ્રધાનમંત્રીએ ગુજરાતના એકતા નગરમાં તમામ રાજ્યોના પર્યાવરણ મંત્રીઓની રાષ્ટ્રીય પરિષદનું ઉદ્ઘાટન કર્યું

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે ​​વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા ગુજરાતના એકતા નગરમાં પર્યાવરણ મંત્રીઓની રાષ્ટ્રીય પરિષદનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું.

સભાને સંબોધતા, પ્રધાનમંત્રીએ એકતા નગર અને પર્યાવરણ પ્રધાનોની રાષ્ટ્રીય પરિષદમાં સૌનું સ્વાગત કર્યું. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે જ્યારે ભારત આગામી 25 વર્ષ માટે નવા લક્ષ્યો નક્કી કરી રહ્યું છે ત્યારે આ કોન્ફરન્સનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. મહત્વ વિશે વાત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે એકતા નગરનો સર્વાંગી વિકાસ એ પર્યાવરણીય યાત્રાધામનું મુખ્ય ઉદાહરણ છે જ્યારે વાત જંગલો, જળ સંરક્ષણ, પ્રવાસન અને આપણા આદિવાસી ભાઈઓ અને બહેનોની આવે છે.

ઈન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ, કોએલિશન ફોર ડિઝાસ્ટર રિસિલિઅન્ટ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને લાઈફ ચળવળના ઉદાહરણો આપતાં પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે ભારત માત્ર રિન્યુએબલ એનર્જીના ક્ષેત્રમાં જ મોટી પ્રગતિ નથી કરી રહ્યું, પરંતુ વિશ્વના અન્ય દેશોને પણ માર્ગદર્શન આપી રહ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે, “આજનું નવું ભારત નવી વિચારસરણી, નવા અભિગમ સાથે આગળ વધી રહ્યું છે.” પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે ભારત એક ઝડપથી વિકાસશીલ અર્થતંત્ર છે અને તે તેની ઇકોલોજીને પણ સતત મજબૂત કરી રહ્યું છે. “આપણા વન આવરણમાં વધારો થયો છે અને વેટલેન્ડ્સ પણ ઝડપથી વિસ્તરી રહ્યા છે”, એમ તેમણે ઉમેર્યું.

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે આજે વિશ્વ તેની પ્રતિબદ્ધતાઓને પૂર્ણ કરવાના ટ્રેક રેકોર્ડને કારણે ભારતમાં જોડાઈ રહ્યું છે. “ગીરના સિંહ, વાઘ, હાથી, એક શિંગડાવાળા ગેંડા અને ચિત્તાની સંખ્યામાં વર્ષોથી વધારો થયો છે. થોડા દિવસો પહેલા મધ્યપ્રદેશમાં ચિત્તાના ઘરે પરત ફર્યા બાદ નવી ઉત્તેજના ફેલાઈ છે,” એમ પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું.

વર્ષ 2070 માટે ચોખ્ખા શૂન્ય લક્ષ્ય તરફ સૌનું ધ્યાન દોરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે દેશનું ધ્યાન ગ્રીન ગ્રોથ અને ગ્રીન જોબ્સ પર છે. તેમણે પ્રકૃતિ સાથે સંતુલન જાળવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે આ લક્ષ્યોને હાંસલ કરવામાં રાજ્યોના પર્યાવરણ મંત્રાલયોની ભૂમિકા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું, “હું તમામ પર્યાવરણ પ્રધાનોને રાજ્યોમાં શક્ય તેટલું સર્ક્યુલર અર્થતંત્રને પ્રોત્સાહન આપવા વિનંતી કરું છું.” શ્રી મોદીએ તેમના નિવેદનની પૂર્તિમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે કે તે ઘન કચરા વ્યવસ્થાપન ઝુંબેશને નોંધપાત્ર રીતે મજબૂત કરશે અને સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકની પકડમાંથી આપણને મુક્ત કરશે.

પર્યાવરણ મંત્રાલયોની ભૂમિકાને જારી રાખતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે આ ભૂમિકાને પ્રતિબંધિત રીતે જોવી જોઈએ નહીં. તેમણે એ હકીકત પર શોક વ્યક્ત કર્યો કે લાંબા સમયથી પર્યાવરણ મંત્રાલયો એક નિયમનકાર તરીકે વધુ આકાર પામ્યા છે. જો કે, પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું, “મને લાગે છે કે પર્યાવરણ મંત્રાલયની ભૂમિકા નિયમનકાર તરીકેની જગ્યાએ પર્યાવરણના પ્રમોટર તરીકે વધુ છે.” તેમણે રાજ્યોને વ્હીકલ સ્ક્રેપિંગ પોલિસી અને ઇથેનોલ મિશ્રણ જેવા જૈવિક ઇંધણના પગલાં અને જમીન પર તેમને મજબૂત બનાવવા માટે કહ્યું. તેમણે આ પગલાંને પ્રોત્સાહન આપવા માટે તંદુરસ્ત સ્પર્ધા તેમજ રાજ્યો વચ્ચે સહયોગ માટે જણાવ્યું હતું.

ભૂગર્ભજળના મુદ્દાઓ પર પ્રકાશ ફેંકતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે વિપુલ પ્રમાણમાં પાણી ધરાવતા રાજ્યો પણ આજકાલ પાણીની અછતનો સામનો કરી રહ્યા છે. પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે રસાયણ મુક્ત કુદરતી ખેતી, અમૃત સરોવર અને જળ સુરક્ષા જેવા પડકારો અને પગલાં વ્યક્તિગત વિભાગો પૂરતા મર્યાદિત નથી અને પર્યાવરણ વિભાગે પણ આને સમાન દબાણયુક્ત પડકાર તરીકે ધ્યાનમાં લેવા પડશે. “પર્યાવરણ મંત્રાલયો દ્વારા સહભાગી અને સંકલિત અભિગમ સાથે કામ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે. જ્યારે પર્યાવરણ મંત્રાલયોની દ્રષ્ટિ બદલાશે, ત્યારે મને ખાતરી છે કે પ્રકૃતિને પણ ફાયદો થશે.

આ કાર્ય માત્ર માહિતી વિભાગ કે શિક્ષણ વિભાગ પૂરતું મર્યાદિત નથી એ વાત પર ભાર મૂકતાં પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે પર્યાવરણની સુરક્ષા માટે જનજાગૃતિ એ બીજું મહત્ત્વનું પાસું છે. “જેમ કે તમે બધા સારી રીતે જાણો છો કે દેશમાં અમલમાં મુકાયેલી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિમાં અનુભવ આધારિત શિક્ષણ પર ઘણો ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે”,એમ શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું. પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે આ અભિયાનનું નેતૃત્વ પર્યાવરણ મંત્રાલયે કરવું જોઈએ. આનાથી બાળકોમાં જૈવવિવિધતા અંગે જાગૃતિ આવશે અને પર્યાવરણના રક્ષણના બીજ પણ રોપાશે. “આપણા દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં રહેતા બાળકોને દરિયાઈ જીવસૃષ્ટિનું રક્ષણ કેવી રીતે કરવું તે પણ શીખવવું જોઈએ. આપણે આપણાં બાળકો અને ભાવિ પેઢીઓને પર્યાવરણ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનાવવાની છે,”એમ પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું. આપણા રાજ્યોની યુનિવર્સિટીઓ અને પ્રયોગશાળાઓએ જય અનુસંધાનના મંત્રને અનુસરીને પર્યાવરણ સંરક્ષણ સંબંધિત નવીનતાઓને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપવી જોઈએ. પ્રધાનમંત્રીએ પર્યાવરણના રક્ષણમાં ટેકનોલોજી અપનાવવા પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. “જંગલોમાં જંગલોની સ્થિતિનો અભ્યાસ અને સંશોધન પણ એટલું જ મહત્વપૂર્ણ છે”,એમ શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું.

પશ્ચિમી વિશ્વમાં જંગલોમાં લાગેલી આગના ભયજનક દર પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરતા પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે જંગલની આગને કારણે વૈશ્વિક ઉત્સર્જનમાં ભારતનો હિસ્સો નજીવો હોઈ શકે છે, પરંતુ આપણે દરેક સમયે સતર્ક રહેવું પડશે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે દરેક રાજ્યમાં વન અગ્નિશામક તંત્ર, ટેકનોલોજી આધારિત અને મજબૂત હોવું જોઈએ. શ્રી મોદીએ આપણા વન રક્ષકોની તાલીમ પર પણ ભાર મૂક્યો હતો, જ્યારે જંગલમાં આગથી લડવાની વાત આવે ત્યારે તેના પર વિશેષ ભાર મૂકવો જોઈએ.

પર્યાવરણીય મંજુરી મેળવવામાં પડતી ગૂંચવણોનો નિર્દેશ કરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે આધુનિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ અને દેશવાસીઓના જીવનધોરણને સુધારવાના પ્રયાસો અવરોધાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ સરદાર સરોવર ડેમનું ઉદાહરણ આપ્યું જે 1961માં પંડિત નેહરુ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે ધ્યાન દોર્યું કે પર્યાવરણના નામે આચરવામાં આવેલા કાવતરાઓને કારણે તેનું નિર્માણ પૂર્ણ કરવામાં દાયકાઓ લાગ્યા. પ્રધાનમંત્રીએ વિવિધ વૈશ્વિક સંસ્થાઓ અને ફાઉન્ડેશનો પાસેથી કરોડો રૂપિયા લઈને ભારતના વિકાસમાં અવરોધ ઊભો કરવામાં શહેરી નક્સલીઓની ભૂમિકાની પણ ઓળખ કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ એવા લોકોના કાવતરાઓ તરફ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું જેના કારણે વિશ્વ બેંકે ડેમની ઊંચાઈ વધારવા માટે લોન આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. “આ ષડયંત્રોને નિષ્ફળ કરવામાં થોડો સમય લાગ્યો, પરંતુ ગુજરાતના લોકો વિજયી થયા. ડેમને પર્યાવરણ માટે ખતરો ગણાવવામાં આવી રહ્યો હતો અને આજે એ જ ડેમ પર્યાવરણના રક્ષણનો પર્યાય બની ગયો છે,”એમ પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ દરેકને પોતપોતાના રાજ્યોમાં શહેરી નક્સલીઓના આવા જૂથોથી સતર્ક રહેવા વિનંતી કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે પર્યાવરણીય મંજૂરી માટે 6000થી વધુ દરખાસ્તો અને વન મંજૂરી માટેની 6500 અરજીઓ રાજ્યો પાસે પડી છે. “રાજ્યો દ્વારા દરેક યોગ્ય દરખાસ્તને જલ્દીથી મંજૂર કરવાના પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. તમે અનુમાન લગાવી શકો છો કે આ પેન્ડન્સીના કારણે હજારો કરોડ રૂપિયાના પ્રોજેક્ટ અટકી પડશે.”,એમ તેમણે ઉમેર્યું. પ્રધાનમંત્રીએ કામના વાતાવરણમાં પરિવર્તન લાવવાની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો જેથી પેન્ડન્સી ઓછી થાય અને ક્લિયરન્સ ઝડપી બને. પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે પર્યાવરણીય મંજૂરી આપવામાં અમે નિયમોનું પણ ધ્યાન રાખીએ છીએ અને તે વિસ્તારના લોકોના વિકાસને પ્રાથમિકતા આપીએ છીએ. “તે અર્થતંત્ર અને ઇકોલોજી બંને માટે જીત-જીતની સ્થિતિ છે”,એમ તેમણે કહ્યું. “અમારો પ્રયાસ હોવો જોઈએ કે પર્યાવરણનું નામ બિનજરૂરી રીતે વધારીને, Ease of Living અને Ease of Doing Businessની શોધમાં કોઈ અવરોધ ઊભો થવા દેવો જોઈએ નહીં. આપણે યાદ રાખવું પડશે કે પર્યાવરણની મંજૂરી જેટલી ઝડપથી ઉપલબ્ધ થશે, તેટલી ઝડપથી વિકાસ પણ થશે.

પ્રધાનમંત્રીએદિલ્હીમાં પ્રગતિ મેદાન ટનલનું ઉદાહરણ આપ્યું જે થોડા અઠવાડિયા પહેલા રાષ્ટ્રને સમર્પિત કરવામાં આવી હતી. આ ટનલના કારણે દિલ્હીના લોકોની જામમાં ફસાવાની મુશ્કેલી ઓછી થઈ છે. પ્રગતિ મેદાન ટનલ દર વર્ષે 55 લાખ લિટરથી વધુ ઇંધણ બચાવવામાં પણ મદદ કરશે”,એમ તેમણે ઉમેર્યું. નિષ્ણાતોના મતે આનાથી દર વર્ષે લગભગ 13 હજાર ટન કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટશે જે 6 લાખથી વધુ વૃક્ષોની સમકક્ષ છે. “તે ફ્લાયઓવર હોય, રસ્તાઓ હોય, એક્સપ્રેસવે હોય કે રેલવે પ્રોજેક્ટ હોય, તેમનું બાંધકામ કાર્બન ઉત્સર્જનને સમાન રીતે ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. ક્લિયરન્સ સમયે, આપણે આ એંગલને અવગણવું જોઈએ નહીં”એમ શ્રી મોદીએ કહ્યું.

પ્રધાનમંત્રીએ પર્યાવરણને લગતી તમામ પ્રકારની મંજૂરીઓ માટે સિંગલ-વિન્ડો મોડ એવા પરિવર્તન પોર્ટલના ઉપયોગ પર ભાર મૂક્યો હતો જ્યારે મંજૂરીઓ મેળવવા માટેના ધસારાને ઘટાડવામાં તેની પારદર્શિતા અને અસરકારકતા પર ભાર મૂક્યો હતો. “જ્યાં 8 વર્ષ પહેલા પર્યાવરણ મંજૂરીમાં 600 દિવસથી વધુ સમય લાગતો હતો, આજે તે 75 દિવસ લે છે”, એમ પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું.

પ્રધાનમંત્રીએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સમાં સંકલન વધ્યું છે જ્યારે પ્રધાનમંત્રી ગતિ શક્તિ રાષ્ટ્રીય માસ્ટર પ્લાનના અમલીકરણ પછી ઘણા પ્રોજેક્ટ્સને વેગ મળ્યો છે. પીએમ ગતિ શક્તિ નેશનલ માસ્ટર પ્લાન પણ પર્યાવરણના રક્ષણ માટે એક ઉત્તમ સાધન છે. તેમણે આપત્તિ-સ્થિતિસ્થાપક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. શ્રી મોદીએ કહ્યું કે આપણે જળવાયુ પરિવર્તન સંબંધિત પડકારોનો સામનો કરતી વખતે અર્થતંત્રના દરેક ઉભરતા ક્ષેત્રનો સારો ઉપયોગ કરવો પડશે. “કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકાર બંનેએ સાથે મળીને હરિયાળી ઔદ્યોગિક અર્થવ્યવસ્થા તરફ આગળ વધવું પડશે”, એમપ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું.

તેમના સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું કે પર્યાવરણ મંત્રાલય માત્ર એક નિયમનકારી સંસ્થા નથી પરંતુ લોકોના આર્થિક સશક્તિકરણ અને રોજગારના નવા માધ્યમો બનાવવાનું એક મહાન માધ્યમ પણ છે. “એકતા નગરમાં તમને ઘણું શીખવા, જોવા અને કરવા મળશે. ગુજરાતના કરોડો લોકોને અમૃત આપતો સરદાર સરોવર ડેમ અહીં જ હાજર છે,”એમ તેમણે ઉમેર્યું, “સરદાર સાહેબની આટલી વિશાળ પ્રતિમા આપણને એકતાના સંકલ્પને વળગી રહેવાની પ્રેરણા આપે છે.”

કેવડિયા, એકતા નગરમાં શીખવાની તકો દર્શાવતા, પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી કે ઇકોલોજી અને અર્થતંત્રનો એકસાથે વિકાસ, પર્યાવરણને મજબૂત બનાવવું અને રોજગારીની નવી તકોનું સર્જન, જૈવ-વિવિધતા ઇકો-ટૂરિઝમને વધારવાનું એક માધ્યમ છે. આપણા આદિવાસી ભાઈઓ અને બહેનોની સંપત્તિ સાથે જંગલની સંપત્તિ કેવી રીતે વધે છે તે અહીં સંબોધિત કરી શકાય છે.

આ પ્રસંગે ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ અને કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પૃષ્ઠભૂમિ

સહકારી સંઘવાદની ભાવનાને આગળ વધારતા, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચે વધુ સુમેળ બનાવવા માટે પરિષદ બોલાવવામાં આવી છે, જેમાં બહુપક્ષીય અભિગમ દ્વારા પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણને નાબૂદ કરવા જેવા મુદ્દાઓ પર વધુ સારી નીતિઓ ઘડવામાં આવી રહી છે. જીવન પર અસરકારક રીતે ધ્યાન કેન્દ્રીત કરો – પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલી. તે ક્ષીણ થયેલી જમીનની પુનઃસ્થાપના અને વન્યજીવ સંરક્ષણ પર વિશેષ ભાર સાથે વન કવર વધારવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રીત કરશે.

23મી અને 24મી સપ્ટેમ્બરના રોજ આયોજિત બે દિવસીય કોન્ફરન્સમાં લાઇફ, કોમ્બેટિંગ ક્લાઇમેટ ચેન્જ (ઉત્સર્જનના ઘટાડા અને આબોહવા અસરોના અનુકૂલન માટે ક્લાઇમેટ ચેન્જ પર સ્ટેટ એક્શન પ્લાન અપડેટ કરવા) પર કેન્દ્રીત વિષયો સાથે છ થીમ આધારિત સત્રો હશે. પરિવેશ (ઈન્ટીગ્રેટેડ ગ્રીન ક્લિયરન્સ માટે સિંગલ વિન્ડો સિસ્ટમ); ફોરેસ્ટ્રી મેનેજમેન્ટ; પ્રદૂષણનું નિવારણ અને નિયંત્રણ; વન્યજીવન વ્યવસ્થાપન; પ્લાસ્ટિક અને વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ.